จักษุแพทย์ ข้อสังเกตอาการทางตาเมื่อรับฝุ่น PM2.5 พบผู้ป่วยภูมิแพ้ที่ตา-ตาแห้งกำเริบมารักษามากขึ้น เตือนใส่ “คอนแทคเลนส์” ช่วง PM 2.5 คลุ้ง ยิ่งเพิ่มเสี่ยง แนะสวมแว่นตาป้องกันแทน หากมีอาการคัน ระคายเคืองตา ห้ามขยี้ยิ่งทำอาการลุกลาม ใช้ประคบเย็น หรือหยอดน้ำตาเทียม-ยาแก้แพ้ หรือน้ำเกลือปราศจากเชื้อช่วยบรรเทา

ข้อสังเกตอาการทางตาเมื่อรับฝุ่น PM2.5
เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ พญ.วธูกานต์ รุ่งภูวภัทร จักษุแพทย์กระจกตา รพ.เมตตาประชารักษ์ (วัดไร่ขิง) กล่าวถึงผลกระทบของฝุ่น PM 2.5 ต่อดวงตา ว่า อาการทางตาที่เกิดจากฝุ่น PM 2.5 หลักๆ คือ อาการแพ้ โดยมีอาการเด่น คือ คันตาเป็นหลัก รวมถึงอาจจะมีอาการเคืองตา ระคายตา น้ำตาไหล หรืออาจมีขี้ตาได้บ้าง โดยขี้ตาที่บ่งบอกว่ามาจากฝุ่นหรือการแพ้ คือ เป็นเมือกหรือน้ำตา แต่ถ้ากลุ่มประเภทขี้ตาสีเขียวสีเหลืองจะไม่ใช่ กลุ่มนี้จะเป็นจากการติดเชื้อมากกว่า นอกจากนี้ ที่พบว่ามีความสัมพันธ์กันคือ ภาวะอาการตาแห้ง อาการจะคล้ายกับภูมิแพ้ แต่อาจจะมีอาการเสริมขึ้นมา คือ แสบตา เคืองตาย ระคายตาด้วย

“จริงๆ แล้ว อาการที่เกิดจาก PM 2.5 ไม่ได้เกิดขึ้นกับอวัยวะใดอวัยวะหนึ่ง อาจจะมาช่วงนี้ด้วยอาการไอเยอะขึ้น มีเสมหะด้วย มีน้ำมูกด้วย คันตา มีผื่น บางทีจะมารวมๆ กันหลายอาการ ก็จะเป็นข้อสังเกตในการวินิจฉัยว่าเกิดจากฝุ่น PM 2.5 เพราะถ้ามาด้วยอาการอย่างใดอย่างหนึ่ง อย่างตาแห้งก็เกิดได้จากการใช้สายตามากไปหรือจ้องหน้าจอมากไป” พญ.วธูกานต์กล่าว

กลุ่มเสี่ยง เด็ก สูงอายุ ภูมิแพ้เดิมอาจกำเริบจากฝุ่นPM2.5
พญ.วธูกานต์กล่าวว่า ช่วงนี้ที่ค่าฝุ่นเพิ่มมากขึ้น ก็พบว่ามีผู้ป่วยที่มีอาการเกี่ยวกับตาเข้ามามากขึ้น เพราะอย่างคนไข้เดิมที่แข็งแรงดี แต่จะมีความไวต่ำกว่า ที่ผ่านมาอาจจะอยู่มาได้สบายดี แต่ช่วงนี้ฝุ่นเยอะอาการก็กำเริบ เริ่มมีคนไข้ที่มีอาการคัน ระคายเคืองตามากขึ้น จะเจอคนไข้กลุ่มนี้ที่เป็นกลุ่มเสี่ยงสูง เช่น สูงอายุ เด็ก หรือภูมิแพ้เก่า อาการจะกำเริบช่วงฝุ่นมากขึ้น ซึ่งก็จะมาด้วยอาการที่มีขี้ตามากขึ้น คันตา ตาแดง ระคายตา

แนะนำคนใส่คอนแทคเลนส์ช่วงฝุ่นPM 2.5 เยอะ
พญ.วธูกานต์กล่าวว่า ส่วนการป้องกันรักษาอาการทางตาจากฝุ่น PM 2.5 แนะนำว่าพยายามหลีกเลี่ยงฝุ่น เพราะการก่อเกิดปัญหาทางตามาจากปริมาณฝุ่นที่มากและระยะเวลาที่สัมผัส ถ้าเมื่อไรที่พบว่าช่วงนี้ฝุ่นเยอะ อาจจะต้องพยายามหลีกเลี่ยงไม่ออกไปอยู่ท่ามกลางที่มีฝุ่นเยอะหรือมีกิจกรรมกลางแจ้งมากๆ อาจจะทำให้สัมผัสได้มาก และลดระยะเวลา หากจำเป็นจริงๆ หลีกเลี่ยงไม่ได้ต้องเดินทาง อาจจะต้องหาแว่นใส่ แว่นที่แนะนำหรือมีกรอบล้อมรอบโดยรอบ ไม่ให้ฝุ่นเข้าเลย มีกรอบด้านบนด้านข้างใหญ่ๆ ก็จะช่วยได้ อีกอย่างคือถ้าเดิมคนเคยใส่คอนแทคเลนส์อาจจะเปลี่ยนจากไม่ใช้เลนส์ เพราะเลนส์ทำให้เราไม่มีอะไรป้องกัน อาจจะเปลี่ยนไปใส่แว่นตาชั่วคราวก็จะช่วยได้

“การใส่คอนแทคเลนส์เองก็ส่งผลกระทบ เพราะมักจะกระตุ้นให้อาการภูมิแพ้หรือตาแห้งแย่ลงอยู่แล้ว ซึ่ง PM 2.5 ก็ก่อให้เกิดภาวะภูมิแพ้และตาแห้ง การใส่คอนแทคเลนส์ก็อาจจะทำให้ผลของ PM กับตาแย่ลงด้วยเช่นกัน ส่วนการรักษาเบื้องต้นอาจรักษาเองที่บ้านก่อน เช่น ประคบเย็น หรือล้างตาด้วยน้ำเกลือปราศจากเชื้อ อาจจะทำให้อาการเคืองระคายน้อยลง หากใครมีน้ำตาเทียมอาจจะลองหยอดน้ำตาเทียม ข้อดีคือชะล้างสิ่งกระตุ้นอาการคันออกไป หรือลดอาการระคายตาได้ หรือใช้ยาแก้แพ้หยอดถ้ามี ก็จะช่วยบรรเทาอาการระคายตาลง” พญ.วธูกานต์กล่าว

ถามว่าเมื่อมีอาการแพ้หรือระคายเคืองตา จำเป็นที่จะต้องเอาน้ำล้างหน้าล้างตาทันทีเลยหรือไม่ พญ.วธูกานต์กล่าวว่า อันดับแรกเลยคือ อย่าพยายามไปขยี้ตา เพราะเมื่อแพ้หรือเคืองมักจะรู้สึกคันแล้วอยากขยี้ แต่ยิ่งเราขยี้จะทำให้ปฏิกิริยาคันลุลาม ทำให้คันมากขึ้น หรือแดงมากขึ้นเคืองมากขึ้น ต้องลดขยี้ตา และใกล้ๆ หาได้ไม่ยาก ใช้น้ำแข็งห่อผ้าประคบเย็น ความเย็นจะทำให้รู้สึกคันน้อยลง หรือหากเรามีน้ำตาเทียมพกติดตัวก็หยอดเพื่อลดเคืองหรือชะล้างฝุ่นที่เข้าไปในตาออกได้ ถ้ามีน้ำเกลือที่สะอาด ปราศจากเชื้อ ไม่ใช่น้ำเกลือผสมเองที่บ้าน เป็นน้ำเกลือขวดปราศจากเชื้อก็สามารถล้างตาได้ หรือใกล้บ้านเรามีน้ำสะอาด และมั่นใจว่าตาไม่มีแผล ไม่ใส่คอนแทคเลนส์อยู่ก็สามารถล้างตาได้บ้าง ส่วนเทคนิคการหยอดตาอาจจะหยอดค่แ 1 หยด มองที่ปลายหลอดยาหยอดตา เปิดตาค้างไว้ให้ยาเข้าแค่ 1 หยด หลับตาก็เพียงพอแล้ว

“ที่สำคัญคืออย่ามัวแต่กังวลฝุ่นนอกบ้าน เพาะฝุ่นในบ้านก็มีเหมือนกัน ฝุ่น PM 2.5 พบได้แม้กระทั่งในร่ม ฝุ่นจากการประกอบอาหาร ธูปเทียน ฉะนั้น ช่วงที่ฝุ่นเยอะจริงๆ ก็อาจจะหลีกเลี่ยงกิจกรรมเหล่านี้ หรือคนมีความเสี่ยงสูงควรจะต้องหลีกเลี่ยง” พญ.วธูกานต์กล่าว

ไม่ชัดเจน! ฝุ่นPM 2.5 ทำเกิดต้อหิน ต้อกระจก หรือไม่
ถามถึงกลุ่มผู้ป่วยอย่างโรคต้อหิน ต้อกระจก จะได้รับผลกระทบจากฝุ่น PM 2.5 ทำให้อาการเพิ่มมากขึ้นด้วยหรือไม่ พญ.วธูกานต์กล่าวว่า จริงๆ ยังไม่มีหลักฐานชัดเจน ที่สัมพันธ์ในส่วนของ PM 2.5 ปัจจุบันหลักๆ มีแค่ 1 คือ ภูมิแพ้ขึ้นตา ตาแห้ง อาจจะมีรายงานเรื่องของต้อหินเช่นกัน อาจจะคล้ายๆ ว่าฝุ่นเข้าไปจัดการกับหลอดเลือด อย่างเราเคยได้ยินว่าฝุ่นก่อให้เกิดโรคหัวใจกำเริบ โรคหลอดเลือดสมองกำเริบ ต้อหินก็อาจจะเป็นโรคของเส้นเลือดที่ไปเลี้ยงเส้นประสาทตาไม่ค่อยดี อาจจะเกี่ยวกันกัน แต่โรคเหล่านี้มีหลากหลายปัจจัย การหาสาเหตุชัดๆ อาจตอบได้ยากว่าเป็นจากฝุ่นโดยตรงหรือไม่ และอาจต้องใช้ระยะเวลาค่อนข้างยาวนานกว่าจะเกิดปัญหา อาจจะต้องตรวจติดตามหลายๆ ปีถึงทราบ ปัจจุบันที่สังเกตประชาชนที่มารักษาน่าจะเป็นจากเรื่องแพ้คันมากกว่า