“สมศักดิ์” ประชุมบอร์ดแผนป้องกันโรคไม่ติดต่อ เห็นชอบขับเคลื่อน “ลดอ้วน ลด NCDs” ตั้งเป้าลดตายก่อนวัยอันควรเหลือ ร้อยละ 11 ภายในปี 2568 พร้อมผลักดันร่าง พ.ร.บ.โรคไม่ติดต่อ เพื่อคุ้มครองสุขภาพประชาชน

เมื่อวันที่ 16 มิถุนายน 2568 ที่กระทรวงสาธารณสุข จ.นนทบุรี นายสมศักดิ์ เทพสุทิน รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข เป็นประธานการประชุมคณะกรรมการขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการด้านการป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อ (พ.ศ.2566-2570) ครั้งที่ 1/2568 โดยมี นพ.โอภาส การย์กวินพงศ์ ปลัดกระทรวงสาธารณสุข นพ.ภาณุมาศ ญาณเวทย์สกุล อธิบดีกรมควบคุมโรค และกรรมการจาก 12 กระทรวง องค์กรด้านสุขภาพ 4 องค์กร ภาคประชาสังคม 3 หน่วยงาน และผู้ทรงคุณวุฒิ 5 ท่าน ร่วมประชุม และกล่าวว่า รัฐบาลและกระทรวงสาธารณสุขให้ความสำคัญกับการแก้ปัญหาโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง (NCDs) ซึ่งทำให้เกิดภาระโรคจากการเสียชีวิตก่อนวัยอันควร การเจ็บป่วยและทุพพลภาพที่ส่งผลให้ผลิตภาพการทำงานลดลงหรือสูญเสียไป

ส่งผลกระทบต่อการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของประเทศอย่างมาก โดยคนไทยเสียชีวิตจากโรค NCDs ปีละกว่า 400,000 ราย หรือวันละกว่า 1,000 ราย คิดเป็นร้อยละ 81 ของสาเหตุการเสียชีวิตทั้งหมด สาเหตุมาจากปัจจัยเสี่ยงด้านพฤติกรรม สิ่งแวดล้อม และระบบการเผาผลาญของร่างกาย ทั้งนี้ การผลักดันนโยบาย ยุทธศาสตร์ และมาตรการเพื่อลดโรค NCDs จำเป็นต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกภาคส่วนที่จะช่วยให้ประชาชนสามารถจัดการสุขภาพตนเองได้

“ที่ประชุมได้มีมติเห็นชอบร่วมกันขับเคลื่อนนโยบาย “ลดอ้วน ลดโรคไม่ติดต่อ” ตามภารกิจของหน่วยงานต่างๆ ในคณะกรรมการฯ เพื่อลดโอกาสเสียชีวิตก่อนวัยอันควรของประชาชนจากโรค NCDs รวมถึงลดผลกระทบทางเศรษฐกิจของบุคคล ครอบครัว สังคมและประเทศ นอกจากนี้ ยังเห็นชอบให้แต่งตั้งคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนแผนปฏิบัติการด้านการป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อของประเทศไทย (พ.ศ. 2566-2570) เพื่อเป็นกลไกขับเคลื่อนนโยบายสู่การดำเนินงานอย่างเป็นรูปธรรมต่อไป” นายสมศักดิ์กล่าว

ด้าน นพ.ภาณุมาศ กล่าวว่า ประเทศไทยดำเนินงานตามกรอบ 9 เป้าหมายลดโรค NCDs ระดับโลก พบว่า โอกาสการเสียชีวิตก่อนวัยอันควรจากโรค NCDs มีแนวโน้มลดลงเล็กน้อยจาก ร้อยละ 14.8 ในปี 2553 เป็นร้อยละ 14.6 ในปี 2565 ซึ่งค่าเป้าหมายในปี 2568 คือ ร้อยละ 11.07 ส่วนตัวชี้วัดอื่นๆ มีแนวโน้มลดลงเล็กน้อย ได้แก่ ปริมาณการบริโภคแอลกอฮอล์ต่อหัวประชากรต่อปี ค่าเฉลี่ยปริมาณการบริโภคเกลือโซเดียมต่อคนต่อปี และความชุกของการสูบบุหรี่

ขณะที่บางตัวชี้วัดมีแนวโน้มสวนทางกับค่าเป้าหมาย ได้แก่ ความชุกของความดันโลหิตสูง เบาหวาน ภาวะอ้วน และการมีกิจกรรมทางกายที่ไม่เพียงพอ ถือเป็นประเด็นท้าทายที่ต้องอาศัยความร่วมมือจากทุกกระทรวง รวมถึงหน่วยงานภาคเอกชน และภาคประชาสังคม กรมควบคุมโรคจึงได้พัฒนาแผนปฏิบัติการด้านการป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อของประเทศไทย (พ.ศ. 2566-2570) ประกอบด้วย 3 ยุทธศาสตร์ ได้แก่ 1) บูรณาการเครือข่ายทุกภาคส่วนในการจัดการโรค NCDs (Smart NCD Network) 2) สร้างเสริมความรอบรู้ (NCD Health Literacy) ความตระหนักรู้ รู้เท่าทัน และค่านิยมในการป้องกันควบคุมโรค NCDs ของคนในชาติ

และ 3) สร้างระบบนิเวศ (NCD Ecosystem) ที่เอื้อต่อการจัดการโรค NCDs โดยเน้นบูรณาการและการมีส่วนร่วมระหว่างภาครัฐ ภาคเอกชน ชุมชน ท้องถิ่น และประชาชน ให้ประชาชนมีความรอบรู้ด้านสุขภาพและสามารถดูแลสุขภาพด้วยตนเอง มีสภาวะแวดล้อมที่เอื้อต่อการมีสุขภาวะที่ดี รวมทั้งได้จัดทำร่าง พ.ร.บ.โรคไม่ติดต่อ เพื่อส่งเสริมและสนับสนุนการคุ้มครองสุขภาพของประชาชนที่เป็นหรือมีแนวโน้มว่าจะเป็นโรคไม่ติดต่อ ซึ่งผ่านขั้นตอนของการรับฟังความคิดเห็นจากผู้เกี่ยวข้องและประชาชนแล้ว อยู่ระหว่างรวบรวมความคิดเห็นเสนอรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขลงนามเห็นชอบ เพื่อเสนอต่อคณะรัฐมนตรี และเข้าสู่การพิจารณาของรัฐสภาต่อไป

ดร.จอส ฟอนเดอลาร์ ผู้แทนองค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทย กล่าวว่า โรค NCDs เป็นภาระทางสุขภาพระดับโลกที่ต้องให้ความสนใจและร่วมมือกันจัดการอย่างเร่งด่วน ซึ่งโรคนี้ป้องกันได้ด้วยการมีนโยบายระดับประเทศเพื่อการป้องกันประชาชนจากปัจจัยเสี่ยงหลัก (เช่น การลดการสูบบุหรี่และดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ การส่งเสริมกิจกรรมทางกายและบริโภคอาหารที่ดีต่อสุขภาพ) ดังนั้น ความเป็นผู้นำทางการเมืองที่เข้มแข็งและให้ความสำคัญกับนโยบายและการดำเนินงานที่สอดคล้องกันระหว่างกระทรวงต่างๆ จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งต่อการป้องกันและควบคุมโรค NCDs

นายสมเกียรติ พิทักษ์กมลพร ผู้ช่วยเลขาธิการคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ กล่าวว่า การดำเนินงาน NCDs Ecosystem เป็นการขับเคลื่อนร่วมกับภาคส่วนอื่นนอกเหนือจากด้านสุขภาพ เพื่อหนุนเสริมการทำงานในการปรับพฤติกรรมและสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อต่อการมีสุขภาพดี โดยที่ประชุมคณะกรรมการสุขภาพแห่งชาติ เห็นชอบ “มติสมัชชาสุขภาพเฉพาะประเด็นว่าด้วย การสานพลังสร้างสภาวะแวดล้อมทางกายภาพและสังคมเพื่อลดโรคไม่ติดต่อ” ซึ่งมีสาระสำคัญในการพัฒนา 5 ระบบและกลไกที่สนับสนุนให้เกิด 5 มาตรการป้องกันและควบคุมการเจ็บป่วยด้วยโรค NCDs

โดยประยุกต์ใช้ 3 หลักการสำคัญ คือ แนวคิดเศรษฐศาสตร์พฤติกรรม กลไกการคลัง และกลไกเครดิตทางสังคม ขณะนี้อยู่ในขั้นตอนเสนอเข้า ครม. เพื่อพิจารณาเห็นชอบ โดยอ้างอิงแผนปฏิบัติการด้านการป้องกันและควบคุมโรคไม่ติดต่อของประเทศไทย (พ.ศ. 2566-2570) ขณะเดียวกันได้ขับเคลื่อนสมัชชาเฉพาะประเด็นในพื้นที่นำร่องใน 4 ภาค 8 จังหวัด เพื่อให้เกิดการสร้างมาตรการต่างๆ ที่จะช่วยลดโรค NCDs ด้วย