ทำความเข้าใจ ประกันสังคมปรับ สูตรคำนวณเงินบำนาญชราภาพ แบบ CARE สร้างความเป็นธรรมผู้ประกันตน

หลังจากบอร์ดประกันสังคมมีมติเห็นชอบ “สูตรบำนาญชราภาพ” แบบใหม่ที่ให้ความเป็นธรรมกับผู้ประกันตนทั้งกลุ่มมาตรา 33 และมาตรา 39 (กลุ่มออกจากงานประจำและจ่ายสมทบเอง) โดยจะเข้าสู่กระบวนการประชาพิจารณ์ 90 วัน คาดมีผล 1 ม.ค.2569 นั้น

ทำความเข้าใจกับสูตรคำนวณเงินบำนาญชราภาพ แบบ CARE จาก นายณภูมิ สุวรรณภูมิ นักคณิตศาสตร์ประกันภัย กองวิจัยและพัฒนา สำนักงานประกันสังคม โพสต์เฟซบุ๊กให้ข้อมูลเรื่องนี้ว่า ปรับสูตรบำนาญประกันสังคม แก้ปัญหามาตรา 39 สรุปข้อเสนอการปรับสูตรบำนาญแบบ “CARE”

ทำไมต้องปรับสูตรบำนาญ?
ปัจจุบันการคำนวณบำนาญใช้ 2 ส่วน คือ 1. อัตราบำนาญ = 20% + (1.5% × จำนวนปีที่เกิน 15 ปี) 2. คูณกับ “ค่าจ้างเฉลี่ย 60 เดือนสุดท้าย”

อย่างไรก็ตามผู้ประกันตนที่ส่งมาตรา 33 มานาน แล้วเปลี่ยนไปมาตรา 39 (ฐาน 4,800 บาท) ในช่วงท้าย มักทำให้ค่าจ้างเฉลี่ยก่อนเกษียณลดลงมาก บำนาญจึงต่ำกว่าความเป็นจริง

ข้อเสนอจึงปรับมาใช้สูตร Career-Average Revalued Earnings (CARE) หรือ “เฉลี่ยตลอดชีวิตการทำงาน” โดย

          • คิดค่าจ้างทุกเดือนที่เคยส่งสมทบ
          • ปรับ (Index) ค่าจ้างในอดีตให้เป็นค่าเงินปัจจุบันก่อนนำมาคำนวณ
          • เน้นหลัก “ส่งมากได้มาก ส่งน้อยได้ตามสัดส่วนจริง”

สูตรเก่า vs. สูตรใหม่ (CARE)
สูตรเก่า
          • ไม่คิดเศษเดือน (เช่น ส่ง 25 ปี 6 เดือน ก็ยังคิดเป็น 25 ปี)
          • คำนวณเฉลี่ยจาก 60 เดือนสุดท้ายก่อนเกษียณ ซึ่งอาจทำให้ฐานเฉลี่ยต่ำลง

สูตรใหม่ (CARE)
          • นับเศษเดือนด้วย (25 ปี 6 เดือน ได้อัตราบำนาญ 35.75% แทน 35%)
          • คำนวณจากทุกเดือนที่ส่งสมทบ ตั้งแต่เริ่มทำงานจนเกษียณ โดยปรับค่าเงินย้อนหลัง (Index) ให้เป็นปัจจุบัน

ปัญหาเพดานค่าจ้าง 15,000 บาท & มาตรา 39 ประเทศไทยไม่เคยปรับเพดาน 15,000 บาท ทำให้ผู้ประกันตนส่งเงินสมทบสูงสุด 750 บาท/เดือน มายาวนานกว่า 30 ปี ขณะที่มาตรา 39 ก็ใช้ฐาน 4,800 บาทคงที่มากว่า 30 ปี ส่งผลให้บำนาญของผู้ที่เปลี่ยนไปส่งมาตรา 39 นาน ๆ ต่ำตามไปด้วย ต่างประเทศจะปรับเพดานตามค่าครองชีพหรือค่าจ้างเฉลี่ยทุกปี จึงเลี่ยงปัญหาสะสมระยะยาวแบบของไทย

วิธีปรับ (Index) ค่าจ้างย้อนหลัง “แบบพิเศษ”
ปัญหาข้างต้นทำให้ไม่สามารถ Index ค่าจ้างแบบปกติได้ จึงต้องใช้แนวทางพิเศษ ดังนี้

          • ก่อนปรับเพดาน ค่าจ้างมาตรา 33 ในอดีตจะถูก Index ได้ไม่เกิน 15,000 บาท
          • หลังปรับเพดานเป็น 17,500 บาท (ปี 2569) สามารถ Index เกิน 15,000 บาทได้ (เช่น ถ้าปรับ 5% ก็เป็น 15,750)
          • ฐาน 4,800 บาทของมาตรา 39 จะ Index เพิ่มได้ก็ต่อเมื่อมีการปรับฐานในอนาคต
          • มีรายละเอียดย่อยเพื่อให้ผลลัพธ์โดยเฉลี่ยใกล้เคียงสูตร 60 เดือนสุดท้ายมากที่สุด

กติกา “เปลี่ยนผ่าน”
•ผู้ที่รับบำนาญอยู่แล้ว (ประมาณ 800,000 คน)
          o ไม่มีใครได้รับบำนาญลดลง
          o ถ้าคำนวณด้วยสูตรใหม่แล้วได้มากขึ้น ก็ปรับให้เพิ่มทันที
•ผู้ที่จะเริ่มรับบำนาญหลังสูตรใหม่บังคับใช้
          o ถ้าสูตรเก่าให้บำนาญมากกว่า จะคำนวณแบบ “ผสม” (เก่า+ใหม่) จ่ายตลอดชีวิต โดยแบ่งตามปีที่จะเริ่มรับบำนาญ

          –2568–2569: สูตรเก่า 100%
          –2570: เก่า 80% + ใหม่ 20%
          –2571: เก่า 60% + ใหม่ 40%
          –2572: เก่า 40% + ใหม่ 60%
          –2573: เก่า 20% + ใหม่ 80%
          –2574 เป็นต้นไป: ใช้สูตรใหม่ (CARE) เต็มรูปแบบ

ใครได้เพิ่ม – ใครได้ลด?
(ตัวอย่างคำนวณ จากคนที่ส่งสมทบตั้งแต่ปี 2542 และเกษียณปี 2568)

          • ผู้ประกันตนมาตรา 39 ที่เคยส่งฐาน 15,000 (ตอนมาตรา 33) แล้วเปลี่ยนไปส่ง 4,800 บาทช่วง 6 ปีสุดท้าย บำนาญเพิ่มมาก (จาก ~1,750 เป็น ~4,789 บาท หรือ +173%)
          • ผู้ที่ส่งมาตรา 33 ไม่นานแล้วมาส่งมาตรา 39 นาน ๆ บำนาญเพิ่มขึ้น แต่ไม่มากเท่ากรณีแรก
          • ผู้ที่ส่งฐาน 15,000 บาทตลอด พอเพดานขยับเป็น 17,500 ในปี 2569 บำนาญขยับขึ้นจาก 5,700 เป็น 6,039 บาท (+6%) แต่ถ้าเกษียณหลังปรับเพดานค่าจ้างไปเกิน 60 เดือน สูตรใหม่จะได้น้อยกว่าเก่า (เพราะสูตรเก่าไม่นำช่วงเพดานเก่า 15,000 มาคิด จึงได้มากกว่าตามสัดส่วนการส่งจริง)
          • กลุ่มค่าจ้างต่ำกว่า 15,000 บาท จะได้บำนาญใกล้เคียงสูตรเดิม
          • ผู้ที่ค่าจ้างต่ำเกือบตลอด แต่ไปเร่งส่งสูง 15,000 ช่วง 5 ปีสุดท้าย บำนาญอาจลดลง เพราะสูตร CARE ป้องกันไม่ให้เอาเปรียบระบบโดยจ่ายสูงเฉพาะโค้งสุดท้าย

สรุปสูตร “CARE”
นี่ไม่ใช่การ “เพิ่มบำนาญ” แต่เป็นการปรับให้ระบบยุติธรรมและยั่งยืน

          • “ส่งมากได้มาก ส่งน้อยได้ตามสัดส่วน” อย่างแท้จริง
          • ลดปัญหาสูตร 60 เดือนสุดท้ายที่บางคนใช้เพื่อให้ได้บำนาญสูงเกินจริง หรือกลุ่มมาตรา 39 ที่ฐานต่ำเกินไป
          • มีมาตรการเปลี่ยนผ่าน เพื่อไม่กระทบผู้ที่รับบำนาญอยู่แล้วหรือคนที่ใกล้เกษียณมากเกินไป

ขอบคุณที่อ่านจนจบครับ สูตร CARE นี้อาจดูไม่ยากในหลักการ แต่มีรายละเอียดที่ซับซ้อนและละเอียดอ่อน เพื่อให้เกิดความเป็นธรรมกับทุกกลุ่ม หวังว่าโพสต์นี้จะช่วยให้หลาย ๆ ท่านเข้าใจได้ชัดเจนขึ้นครับ